demberYHarry Dember 11.7.1882’de Leinbach (Almanya) kentinde bir Yahudi ailenin oğlu olarak dünyaya geldi. Liseyi bitirene kadar edebiyat ve felsefe ilgisini çekiyordu. Berlin ve Göttingen’deki üniversite eğitimi sırasında doğa bilimleriyle tanıştı; 1909 yılında doktora çalışmasını başarıyla tamamladı. 1914 yılında Dresden Üniversitesi’nde doçent, 1923 yılında da Matemetik-Fizik Enstitüsü’ne dekan oldu.

İlk önce atmosferik optik ve elektrik konularında uzmanlaşan Dember, Tenerif’te gözlemler yaptı. 1931 yılında foto-effect olayını keşfetti.

1933 yılında Almanya’nın Yahudiler aleyhine çıkardıkları yeni yasalarla, Dember’in dekanı olduğu enstitüye girişi yasaklandı.

Dember Almanya'dan ayrılır ve 21.10.1933 tarihinde 1.7.1933’te yeni kurulmuş olan İstanbul Üniversitesi’nde Denel Fizik Kürsüsü Başkanı olarak yeni işine başlar. Derslerini Doç. Nusret Kürkçüoğlu öğrencilere çevirir. Asistanları arasında Adnan Sokollu, Belkıs Özdoğan vardır. Fransızca bilen bir Türk hanımla evlenir.

1941 yılında Almanların Bulgaristan’a girmeleri İstanbul’a da korku dalgası yaymıştı. Prof. Dember ABD’ye göç etmeye karar verir. Yeni Delhi ve Ümit Burnu’ndan geçen 15000 millik uzun ve çok zor bir seyehat sonucu karısı ile 1941 yılının Kasım ayında New York’a varırlar. 1942’nin Ocak ayında New Brunswick’deki Rutgers University’de Fizik Bölümü’nde Misafir Profesör olarak işe başlar. Ancak az bir zaman sonra 22.3.1943 tarihinde Highland, New Jersey’de vefat eder.

Kristallerde foto-iletkenlik ve foto-effect olayı konularında 60 kadar yayını vardır. [Kaynak: Science 97, 502 (1943); https://de.wikipedia.org/wiki/Harry_Dember]

dem1940Y
Fizik Bölümü Başkanı Prof. Dr. Harry Dember Belkıs ve İhsan Özdoğan'ın evlilik töreninde, 9 Eylül 1940. (Prof. Dr. Mehmet Özdoğan)