Dr. Eryurt İstanbul Üniversitesi, Denel Fizik Kürsüsü'nü ziyareti sırasında, 1968. (Prof. Dr. Mehmet Özdoğan) |
Dilhan Eryurt 29 Kasım 1926'da İzmir'de doğar. Ailesi, bu tarihten kısa bir süre sonra İstanbul'a, birkaç yıl sonra da Ankara'ya yerleşir. Dilhan Eryurt, gittiği Mimar Kemal İlkokulu'nu şöyle anımsıyor: "O zamanlar bizi Onuncu Yıl Marşı’nı söylemek için sokaklarda dolaştırırlardı." Babasının telkinleri ise şu yönde: "Kızım, oku, kendini yetiştir ve memleketin için bir şeyler yap."
Daha sonra Ankara Kız Lisesi'nden takdirname alarak mezun olur. Dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel kendisine ödül olarak Atatürk'ün Söylev'ini armağan eder.
Dilhan Eryurt, matematiğe karşı özel ilgisinden dolayı İstanbul Üniversitesi, Yüksek Matematik ve Astronomi Bülümü'ne girer. O zamanlar üniversitelerimizde Nazi Almanya'sından kurtulmak için Türkiye'ye sığınmış çok değerli uzmanlar çalışıyorlardı. Astronomi, matematiğe yardımcı ders olarak verilmekteydi; Dilhan Eryurt'un astronomiye merakı bu sıralarda ortaya çıkar.
Eryurt, üniversiteyi bitirdikten sonra Ankara Üniversitesi’nde Astronomi Bolümü'nü açmış olan Prof. Dr. Tevfik Oktay Kabakçıoğlu'nun yanına fahri olarak asistan olur; kadro yoktur, iki yıla yakın bir süre ücret almadan çalışır. 1953 yılında, lisansüstü astrofizik çalışmaları için, ABD Michigan Üniversitesi'ne gider. Türkiye'ye döndüğünde AÜ, Astrofizik Anabilim Dalı’nda asistan olur. Prof. Dr. E.A. Kreiken'in yanında doktora, daha sonra da doçentlik çalışmalarını tamamlar.
1959 yılında IUA (Uluslararası Atom Enerji Ajansı) tarafından verilen bir burs ile iki yıllığına Kanada'ya Deep River Atom Enerji Laboratuvarı'nda Prof. Dr. Cameron ile çalışmaya gider. Kendisine verilen görev sayesinde bilgisayarla tanışır. Eryurt, "Ben daha programlama nedir bilmiyordum, duymamıştım. Ama sonuç çok iyi oldu. Daha önce kullandığımız hesap makineleriyle en azından bir hafta süren hesaplar, bilgisayarla bir saniyeden kısa bir sürede bitiveriyordu. O anki şaşkınlığımı hiç unutmuyorum," der. Prof. Cameron ile birlikte, güneşin tarihi üzerine araştırmalar yapar.
Kanada'da bir süre araştırmacı olarak görev yaptıktan sonra, yine araştırmacı olarak ABD'den aldığı American Soroptimist Federasyonu bursuyla Indiana Üniversitesi'ne bağlı Goethe Link Gözlemevi'ne Prof. Dr. M. Wrubel'in yanına gider. Bir süre sonra da National Academy of Sciences bursuyla NASA'nın New York'daki Goddard Uzay Araştırmaları Enstitüsü'ne katılır; kurumda çalışan tek kadındır. Yıldızların oluşumu ve güneşin incelenmesi ile ilgili çalışmalarından dolayı kendisine Apollo başarı ödülü verilir. Daha sonra enstitü tarafından California Üniversitesi'ne yıldızların oluşumu ve gelişimi üzerine çalışmak üzere gönderilir.
Dilhan Eryurt, 1968 yılında ODTÜ, Fizik Bölümü'ne gelir ve bir yıl misafir profesör olarak çalışır. Bu sırada TÜBİTAK desteği ile astronomi toplantıları düzenler. İki yılda bir yapılan bu bilimsel toplantılar sayesinde üniversitelerin bütün kademelerinden araştırmacılar birbirlerini ve çalışma alanlarını tanırlar, bilimsel işbirlikleri kurulur. 1969 yılında tekrar NASA'ya çalışmaya giden Eryurt, 1973 yılında ODTÜ'ye dönerek Astrofizik Anabilim Dalını kurar. 1977 yılında kendisine TÜBİTAK Bilim Ödülü verilir. 1988 yılında altı ay kadar Fizik Bölümü Başkanlığı'nı, daha sonra da 5 yıl süreyle Fen Edebiyat Dekanlığı'nı yapar. 1993 yılında emekliye ayrılır.
Meslektaşı Prof. Dr. Hakkı Ögelman kendisi hakkında şöyle demiştir: "Dış görünüşüne bakarak yaşını tahmin etmek olanaksız. Yıldızlarla, yüksek matematikle uğraşan bir bilim kadınının nasıl olur da bu kadar genç kalmayı başardığının sırrını kimse açıklayamıyor." Prof. Eryurt TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi'nin ortaya çıkmasına emek vermiş, gözlemevinin 5 Eylül 1997'de yapılan açılışında Gözlemevi Müdürü Prof. Dr. Zeki Aslan tarafından kendisine bir onur plaketi verilmiştir. Prof. Dr. Dilhan Eryurt, 19 Eylül 2012 tarihinde aramızdan ayrılır. (Alp Akoğlu, Astrofizikte Öncü Bir Türk Kadını, Dilhan Eryurt, Bilim ve Teknik Dergisi, Sayı 360, Kasım 1997, Sayfa 74)
Dilhan Hoca, hayatını Sabahattin Eryurt ile birleştirmişti. Bakınız: https://www.youtube.com/watch?v=E2imZqqxwBI