Sayısız öğrencileri ve hayranları için "Sühanım" İstanbul'da 24 Temmuz 1924'de Süha Pamir (Jeoloji profesörü Hamit Nafi Pamir'in yeğeni) olarak dünyaya geldi. Fizik lisans derecesini İstanbul Üniversitesi'nden 1945 yılında aldıktan sonra doktorasını da aynı üniversitenin Denel Fizik kürsüsünde 1955'de tamamladı. Konusu Alkol Buharlı Sayıcılarda Anormal Pulslar Üzerine Araştırmalar idi.
Denel Fizik 402 no.lu derslikte bir konferans sırasında, 26 Mayıs 1948. Süha Pamir sağdan ikinci, yanında Nezihe Taşköprülü, en solda Belkıs Özdoğan. (Prof. Dr. Mehmet Özdoğan) |
Bu dönemde Prof. Sait Akpınar yönetimindeki bir grupta proporsiyonel sayıcılar kullanarak atmosferde yapılan nükleer bomba deneylerinden yayılan radyasyonun incelenmesi çalışmalarına katıldı. Sait Akpınar'ın kendi anlatımı ile, "Bir Geiger tüpü içerisine bir partikül girdiği zaman biliyorsunuz, çarpışmayla iyonizasyon yapıyor ve kafi derecede büyük elektrik yükü meydana getirdiği için partikülün sayılması mümkün oluyor. Bu deşarj acaba nasıl yayılıyor? Gördük ki partikülün geldiği yerde takriben deşarjın 60%’ı toplanıyor ve ancak Geiger sayıcısı gibi daha yüksek tansiyonda çalışan bir sistemde deşarj hem ortadaki telin partikülün geldiği mıntıkasında halka teşekkül ediyor ve hem de tel boyunca yürüyor. Süha (Gürsey) saf bir bakır içerisinde anormal deşarja eşlik eden foton emisyonunu inceledi. Bir buhar içerisinde kafi derecede yüksek alanlarda bir iyonizasyon meydana getirecek olursanız o buhara ait moleküler enerji seviyelerinin araştırılması mümkün oluyor."
6 Haziran1971, North Haven'de bir piknik sırasında. (Prof. Dr. Mehmet Erbudak) |
Londra Imperial College'den doktorasını alarak İÜ, Fen Fakültesi'ne katılan ve kendisi gibi asistan olan Feza Gürsey ile 1952'de evlendi, 1954'de tek çocukları Yusuf Gürsey dünyaya geldi. Feza Gürsey'le birlikte 1957 – 61 arasında Princeton ve Columbia Üniversitelerinde ve Brookhaven Laboratuarında bulundu; 1962'de birlikte ODTÜ'ye dönmelerinden sonra bir dönem Fizik Bölümü’ne başkanlık etti ve fizik dersleri yanında Bilim Tarihi dersleri verdi. ODTÜ'de Fizik ve o zaman ayrı olan Teorik Fizik Bölümleri'nin hızla gelişmelerine Feza ve Suha Gürsey'in araştırma, öğretim ve oraya yurt içinden ve dışından çektikleri akademisyenler yoluyla büyük katkıları oldu. Profesörlüğe ODTÜ'de yükseltildi; 1974'de ise ODTÜ'den ayrıldı ve Feza Gürsey'e profesörlük veren Yale Üniversitesi’ne gitti. Yale'de Bilim Tarihi konusunda Profesör Derek de Solla Price ile araştırmalarına devam etti. Bu çalışmaların bazılarını zikredelim: "Studies in Scientometrics "Transience and Continuance in Scientific Authorship", Derek de Solla Price, Suha Gürsey, Yale University; Studies in Scientometrics II 91, "The Relation between Source Author and Cited Author Populations", Derek de Solla Price, Süha Gürsey, Yale University; M. Moravcsik – 1989 – Science adlı yayında Derek J. de Solla Price and Suha Gursey, "Some Statistical Results for the Numbers of Authors in the States of the United States and the Nations of the World". Gene Yale döneminde hazırladığı Yale Fizik Bölümü Tarihi yayımlandı (Süha Gürsey, The History of Physics at Yale 1701 – 1970 (c) 2000.)
Ankara'da olduğu gibi Yale'de de özellikle genç öğrenci ve araştırıcılara sağladıkları maddi ve manevî cömert desteklerle birçok fizikçinin meslekî ve şahsî gelişmelerine yardımcı oldular. Türkiye'de de Amerika'da da Sühanım ve Feza Bey'in evleri ve gönülleri her zaman gençlere açıktı.
Denel Fizik, Çay masası, 28 Nisan 1948. Soldan Belkıs Özdoğan, Remziye Akpınar, Nezihe Taşköprülü, Süha Pamir Gürsey ve arkadaşları. (Prof. Dr. Mehmet Özdoğan) |
Onları tanımak şansına erişmiş meslekdaşları, öğrencileri ve dostları için ayrılmaz görünen bu ikili tam emekli olup Türkiye'ye geri dönecekken Feza Gürsey 1992'de hızla gelişen bir kanser sonucu hayatını kaybetti; Sühanım'ın sağlık sorunları da hayatının sonuna kadar New Haven'da kalmasına sebep oldu.
Prof. Dr. Süha Gürsey 16 Mart 2010'da New Haven, Connecticut ABD'de vefat etti. Geride oğlu Yusuf ve Pamir ailesinin diğer fertleri yanında, kendisini ömürleri boyunca minnet ve sevgiyle anacak Türk ve yabancı meslektaşlar ve öğrenciler bıraktı. (Prof. Dr. Cihan Saçlıoğlu)